Otizm Spektrum Bozukluğunda (OSB) erken tanı konulması konusunda katkı sağlayabilecek herhangi bir kan testi, manyetik rezonans (MR) ya da bilgisayarlı tomografi (BT) gibi bir görüntüleme yöntemi ya da genetik tetkik bulunmamaktadır.
Bu değerlendirmeler OSB tanısı konulan bireylerde sıklıkla yapılsa da amaç OSB tanısının konulması değil, eşlik eden başka rahatsızlıkların var olup olmadığının saptanmasıdır. Tanı laboratuvar değerlendirmelerine dayanılarak değil, bu konuda uzmanlaşmış tıp doktorları olan çocuk ve ergen psikiyatristlerinin klinik muayeneleri ile konulmaktadır.
OSB’de temel olarak etkilenen alan toplumsal-sosyal etkileşim ve iletişim alanları olduğu için bu konuda eğitim almış olan doktorun çocuğun bulunduğu yaş ve gelişimsel seviyede olması gereken özellikler ile mevcut özellikleri karşılaştırarak muayeneyi yapması gerekmektedir.
OSB’de 100’den fazla farklı belirti bulunduğu, bu belirtiler çok hafiften çok şiddetliye kadar değişim gösterebildiği ve bunların değerlendirmesi gelişimsel döneme göre farklılık gösterdiği için bu eğitimi almamış profesyonellerin sağlıklı bir değerlendirme yapmaları sıklıkla mümkün olmamaktadır.
OSB’nin tanısının erken dönemde konulması ile ilgili yetkinlik kazanılması çocuk ve ergen psikiyatrisi doktorları için bile asistanlık süreçlerinde uzun bir zamana yayılarak gerçekleşebilmektedir. Böylesine karmaşık yapıdaki bir rahatsızlık ile ilgili olarak, diğer tıp alanlarında olduğu gibi doktorun aileye bilgi vermesi gerekse de nasıl tanı koyduğunu tam olarak izah edebilmesi mümkün değildir.
Tıptaki diğer rahatsızlıklarda olduğu gibi OSB’de de belirli bir belirti olması o alanda fonksiyonun hiç olmaması anlamına gelmemektedir.
Örneğin, göz teması hiç kurmayan olgular olsa da çoğu olgu için bu geçerli değildir ve sıklıkla çocuğun belirli düzeyde göz teması bulunmaktadır. Ancak göz temasını sosyal etkileşim başlatma ya da sürdürme için kullanma kalitesinde belirli yetersizlikler bulunabilmekte ve bu durumu anne-babaların fark edebilmesi mümkün olmayabilmektedir.
OSB’de görülen hemen hiçbir belirti ailenin çocuğa belirli bir davranışı öğretmemiş olmasına ya da çocuğun her dediğinin yapılmış olması nedeniyle çocuğun çaba göstermiyor olmasına dayanmamaktadır.
OSB, 18 ay sonrasında daha iyi tanınabilse de sıklıkla 12 ay sonrasında tanı konulması mümkün olmakta, belirli olgularda bulgular 1 yaş öncesinde tespit edilebilmektedir.
OSB tanısı konulması için klinik değerlendirmede özel bir yöntem kullanılması şart olmamakla birlikte, bebek ruh sağlığı ya da diğer adı ile bebek psikiyatrisi alanında çalışan çocuk ve ergen psikiyatristleri sıklıkla çocuğun anne ya da baba ile etkileşimini gözlemlemek istemektedirler. Ancak OSB tanısında uluslararası olarak kabul edilen en iyi yöntem (altın standart yöntem) ADOS (Autism Diagnostic Observation Schedule) uygulamasıdır. ADOS bu konuda sertifikası bulunan klinisyenlerin uygulayabileceği bir klinik yöntem olup ABD ya da İngilitere’de uygulama eğitimleri alınabilmektedir. ADOS toplamda yaklaşık olarak 1,5-2 saat sürmekte ve önceden belirlenmiş bazı oyun ya da görevlerin uygulanmasını içermektedir. Öte yandan, bu konuda deneyimli bir klinisyen için her olguda ADOS uygulaması yapılması mutlak bir gereklilik değildir.
Ailelerin bilimsel araştırmalara göre çocuk ve ergen psikiyatristlerinin gerçekte OSB belirtisi olmayan bir olguya yanlış tanı koyma olasılıklarının çok düşük olduğunu bilmeleri uygun olabilir. Özellikle Bebek Ruh Sağlığı alanında yoğunlaşmış ve ADOS sertifikası olmasa bile ADOS’un temel mantığı ile ilgili yeterli teorik bilgisi olan bir çocuk ve ergen psikiyatristi uzmanının koyduğu tanı sonrası, başka bir profesyonel bu tanının olmayabileceğini ifade ediyor ve aile buna göre hareket ediyor ise yanılan ve zarar gören sıklıkla zaman kaybeden çocuklar ve aileleri olmaktadır.
Amacımız çocuklarımızda bir sorun olmadığını ifade eden ancak bu konuda yeterince yetkin olmayan birini bulmak ve böylece geçici bir süre için kendimizi rahatlatmak değil, çocuklarımıza uygun bir muayene yaptırmak ve buna göre bir yol haritası çizmek olmalıdır.
Comentarios